Kəlbəcər rayonunun 1993-cü il aprelin 2-də işğal olunmasından 30 il keçir.
Azərbaycanın ərazicə ən böyü rayonu olan Kəlbəcərin işğalı nəticəsində 511 dinc sakin öldürülmüş, 321 nəfər əsir götürülmüş və itkin düşmüşdü. 60 min kəlbəcərli respublikanın 56 rayonunun 770 yaşayış məntəqəsində müvəqqəti məskunlaşmağa məcbur olub. İşğal nəticəsində onlarla tarixi-mədəniyyət abidəsi, 97 məktəb, 9 uşaq bağçası, 116 kitabxana, 43 klub, 42 mədəniyyət evi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, 9 xəstəxana, 75 tibbi məntəqə, 23 ambulatoriya, 9 aptek, yüzlərlə inzibati bina, minlərlə mənzil, yüzlərlə maşın, texnika və sair talan edilib, dağıdılıb və rayonun milyardlarla manatlıq sərvəti Ermənistana daşınıb. Kəlbəcərin işğalı nəticəsində Ermənistan və Qarabağdakı separatçı quldur rejim çox böyük strateji üstünlükləri əldə etmişdilər. Bu üstünlüklər az sonra ermənilərə daha 5 rayonumuzu işğal etmək imkanını yaratdı.
Kəlbəcərin deputatı Aqil Məmmədov Musavat.com-a şərhində bildirib ki, Kəlbəcər kimi xüsusi əhəmiyyəti olan strateji bir ərazini düşmən əlinə keçməkdən xilas etmək olardı. Təəssüf ki, o zamankı ölkə hakimiyyətinin səriştəsizliyi, idarəçliyinin zəifliyi, orduda vahid komandanlığın olmaması və digər bu kimi hallar Kəlbəcər rayonunun Ermənistanın işğalından qorunmasına imkan vermirdi.
Düşmən Azərbaycanın daxilindəki bu vəziyyəti, idarəçilikdəki boşluqları, ordu daxilində vahid komandanlığın olmamasını izləyirdi.
Bu da düşmən tərəfi Kəlbəcəri ələ keçirməyə daha da həvəsləndirir, erməniləri arxayınalşdırırdı. Ona görə də Ermənistan və Qarabağdakı separatçı rejim bu fürsəti əldən verməmək qərarına gələrək martın son günlərindən etibarən Kəlbəcərin işğalı əməliyyatına başladılar: “Kəlbəcər rayonu 1988-ci ildə Qarabağ hadisələri başlayandan sonra 5 il mühasirə şəraitində yaşadı. Yerli özünümüdafiə dəstələrinin mübarizəsi ilə 5 il Kəlbəcərin işğalının qarşısı alınmışdı. Laçın rayonunun işğalından sonra Kəlbəcərin vəziyyəti daha da ağırlaşmışdı. Kəlbəcər Ermənistanla 136 kilometr sərhədə, separatçı quldur erməni rejiminin nəzarətində olan o dövrkü Dağlıq Qarabağla isə 96 kilometr təmas xəttinə malik rayondur. Laçın işğal olunandan sonra hakimiyyətə gələn AXC-Müsavat cütlüyü bu amilləri, Kəlbəcərin necə böyük strateji əhəmiyyəti olduğunu nəzərə almalı və gərəkən ciddi müdafiə tədbirləri görməli idi. Lakin təəssüf ki, yuxarıda qeyd etdiyim səriştəsizlik və orduda vahid komandanlığın olmaması və digər buna bənzər neqativ məqamlar ölkə rəhbərliyi səviyyəsində Kəlbəcərin müdafiəsinin təşkil olunmasına imkan vermədi. Nəticədə Laçından sonra Kəlbəcər cəmi təxminən 10 ay duruş gətirə bildi-1993-cü ilin aprelin 2-də Ermənistan tərəfindən işğal edildi.
Kəlbəcər Azərbaycanın Qərbdən Qala qapısı adlandırılır. Təsadüfi deyil ki, Kəlbəcərin əldən verilməsi az sonra ard-arda 5 rayonmuzun işğala məruz qalmasına səbəb oldu. Çünki düşmən Qala qapısından içəri aprelin 2-də daxil olmuşdu”.
Deputat qeyd etdi ki, indi Kəlbəcərin işğalından 30 il keçməsini çox acı bir tarix kimi xatırlayırıq. Şükürlər olsun Allaha ki, artıq iki ildən artıqdır Kəlbəcər azaddır. Artıq işğal tarixini Kəlbəcərimizin azad olması şəraitində qeyd edirik: “Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə 2020-ci il 27 sentyabrda şanlı ordumuz torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi üçün misli götrünməyən savaşa start verdi.
Dünya müharibə tarixində çox nadir hallarda rast gəlinən uğura məhz Azərbaycan ordusu, onun Ali Baş Komandanı imza atdı. 44 günlük Vətən müharibəsində ordumuz torpaqlarımızı işğaldan azad etdi. Ermənistan ordusu diz çökdürüldü və Ermənistan Kəlbəcər, Laçın, Ağdam rayonunu döyüşsüz Azərbaycana geri qaytarmağa məcbur oldu. Ermənistan hərbi əməliyyatların dayandırılması üçün yalvardı və Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin şərtinə razlılaşdılar. İlham Əliyev dəfələrlə bəyan etmişdi ki, ərazilərimizi geri qaytarmağa imzaları ilə razılaşdıqlarını bəyan etsinlər, dərhal əməliyyatlar dayanacaq. Ermənistan öz ordusunun tamamailə məhv ediləcəyini görürdü və buna görə Kəlbəcəri, Laçını və Ağdamı kapitulyasiyaya imza atmaqla Azərbaycana geri qaytarmağa məcbur qaldı. Bu, dediyimiz kimi, dünya müharibə tarixində az rast gəlinən qələbə idi və belə bir qələbəni 44 günlük Vətən müharibəsində Azərbaycan Prezidentinin diplomatik məharəti, prinsipiallığı, dəmir iradəsi və Azərbaycan Ordusunun qüdəri ilə qazandıq. Bu qələbə Kəlbəcərin döyüşsüz azad edilməsini reallaşdırdı. Şübhəsiz Füzulidə, Cəbarıylda, Zəngilanda, Qubadlıda, Şuşada ordumuzun apardığı döyüşlər həm də Kəlbəcərin azad edilməsi üçün yol açırdı. Məhz bu yol uğura gətirib çıxardı.
Vətən müharibəsinin ilk günlərində Azərbaycan Ordusunun Kəlbəcərin Murov istiqamətində müəyyən strateji yüksəkliklərini işğaldan azad etməsi ermənilərin nəqliyyat-kommunikasiya infrastrukturuna nəzarət etməyə imkan verirdi. Ermənistan çıxış yolunun olmadığını dərk edərək Kəlbəcəri döyüşsüz geri qaytarmağa razılaşdı”.
A.Məmmədov vurğuladı ki, əgər Kəlbəcəri də azad etmək üçün döyüşlər davam etsəydi. Şübhəsiz ki, ard-arda qələbələr qazanan, ruh yüksəkliyi yerində olan qüdrətli ordumuz diz çökməkdə olan Ermənistan ordusuna Kəlbəcər döyüş meydanında da qalib gələcəkədi. Ancaq sözsüz ki, döyüş gedən yerdə şəhidlərin, yaralıların da olması qaçılmazdır: “Ona görə də şəhidlərimizin, qazilərimizin sıralarına yeniləri əlavə olacaqdı, müharibənin müddəti 44 gün yox, daha uzun müddət çəkəcəkdi. Müharibə eyni zamanda böyük vəsaitlər hesabına başa gəlir. Bu məqamı da nəzərə almaq gərəkdi. Kəlbəcərin dediyimiz kimi çox böyük ərazisinin olması, Ermənistanla çox böyük sərhədinin olması, bir tərəfdən isə ermənilərin əlində olan Laçın və Ağdərə istiqamətindən əhatələnməsi, çox mürəkkəb dağlıq relyefə malik olması bu strateji rayonumuz uğrunda hərbi əməliyyatların müddətini uzadacaqdı. Müddət uzandıqca qarşıdan qış ayları gəlirdi, əlavə çətinliklər ortaya çıxacaqdı. Eləcə də vaxt uzandıqca siyasi, diplomatik müstəvidə xarici dairələrdən müdaxilələr arta bilərdi. Beləliklə, bütün bu və digər nüansları nəzərə aldıqda Kəlbəcərin döyüşsüz geri qaytarmağımızın nə qədər böyük bir naliyyət olduğunu təsəvvür edə bilirik”.
Etibar SEYİDAĞA,
Bashlibel.az
Çox sağ olun. Deputatımız Aqil müəllimə və layiqli yazarımız Ehtibar müəllimə minnətdaram. Kəlbəcərin həqiqətlərini biz hələ lazımınca ictimaiyyətə tanıda bilməmişik. Bu yazının bu mənada əhəmiyyəti böyükdür. Allahın köməkliyi ilə qarşıda bizi Kəlbəcərli günlər gözləyir. Hamınıza uğurlar arzu edirəm.