BAŞLIBEL ZİYALILARI

Hörmətli oxucular ! “Başlıbel ziyalıları” rubrikasında növbəti ziyalı həmyerlimiz, Molla Məhəmmədin nəvəsi Mahir Mirzəyev haqqında söhbət açmaq istəyirik. Mahir Mirzəyev Başlıbeldə orta məktəbi qurtarana qədər oxuduğu məktəbdə də, ailədə və kənd arasında da Mahir adı ilə tanınsa da, Azərbaycan Tibb Universitetinə daxil olanda məlum oldu ki, onun sənədlərində adı Sabir imiş. Halbuki, buna baxmayaraq Mahirdən iki yaş böyük olan qardaşının da adı Sabir idi. Tibb Universitetini bitirdikdən sonra Sabir həkim kimi tanındı və ixtisaslaşdığı travmatologiya üzrə Azərbaycanda ən tanınmış həkimlərdən biri oldu. Tibb elmləri namizıdi (fəlsəfə doktoru), həkim-travmatoloq kimi məşhurlaşdı. Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Cərrahiyyə Klinikasında fəaliyyət göstərdi. Azərbaycan Travmatoloqlar Assosiyasının üzvü olmaqla, işlədiyi dövrdə 24 elmi məqaləsi, 1 səmərələşdirici təklifi olmuşdur. Uşaq yaşlarından elmə, biliyə həvəsi onu savadlı bir həkimə çevirmişdi. O, həkimliklə bərabər həm də gözəl şeirlərin müəllifi idi. Təəssüflər olsun ki, ömür vəfa etmədi, 50 yaşını yenicə qeyd edən Sabir Mirzəyev qəflətən vəfat etdi. Aşağıda Bakı Mühəndislik Universitetinin Mühəndislik fakültəsinin dekanı, texnika elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Hüseyn Mirzəyevin Mahir haqqında yazdığı xatirələri sizə təqdim edirik.

MAHİR ADAM
Həyatda az-az adamlar olur ki, onlar başdan-ayağa, bütün varlığı ilə müsbət enerji ilə dolu olsun. Səmimiyyət hər kəsin sevdiyi bir xüsusiyyətdir, ancaq ona valeh olanların xarakterində belə, bəzən bu xüsusiyyət nataman görünür. Allah çox az sayda bəndəsinə hər zaman təbii olmaq, olduğu kimi görünmək, göründüyü kimi olmaq kimi kişi xarakteri vermişdir. Belə xoşbəxt bəndələrdən də biri Mahir əmioğlu idi…
Onun bəndəliyi nədən ibarət idi? Nə idi onun varlığının mahiyyəti, həyatının mənası? Yaşadığı qısa ömrünün mənası nə idi? Onun bu xarakterlə, bu zamanda, bu dünyada missiyası nədən ibarət idi???… Və sairə kimi, cavabları heç də asan olmayan bu sualların bulmacalarını sözün, kəlamın hikməti ilə axtarmaq və tapmaq niyəti ilə klaviaturadan hərifləri ilmə-ilmə seçib bu yazını toxumaq qərarına gəldim …
Mahir mənim üçün kim idi?
Qohum olaraq – əmioğlu, qardaşa bərabər əmioğlu… Əmioğlu və qardaş olaraq həm də dost… Yaşımız arasında fərq 10-dan bir az çox idi və təbii ki, onun uşaqlığını, yeniyetməliyini xatırlamıram. Gəncliyi yadımdadır. Orta məktəb illəri heç xəyalımda qalmayıb, daha doğrusu bu xəyallarla qarşılaşmamışam. Ancaq onun Başlıbel kənd orta məktəbinin ən sevimli və hazırcavab şagirdlərindən biri olduğunu hamı bilir. Xarakter etibarı ilə O, nikbin idi, çox zarafatcıl idi, yetənə yetib, yetməyənə bir söz atan qədər hazırcavab idi. Yəqin elə buna görə də, onun çoxlu gülməcələri, zərbi-məsəlləri kənd camaatı arasında geniş yayılmışdı.
Məsələn, deyilənə görə…
Bir gün atası (bilmirəm o vaxt məktəbin direktoru imiş, yoxsa yox) gəlib hansısa dərsində oturub, müəllim çıxarıb Mahirdən dərs soruşub və sual-cavab edib, şagird qəsdən atasının yanında özünü bilmirmiş kimi göstərib. Çıxılmaz vəziyyətdə qalan müəllim:

Mahir, sənə nə olub? Niyə hazır deyilsən, – deyə soruşub.

Vaxtım yoxdur, dərsə hazırlaşmağa, – deyə uşaq gileylənib.
Müəllim təəcüblənib: – Niyə, nə işlə məşğul olursan evdə?

Heç nə, atam asqırır, mən də “Ya Allah” deyirəm!…
Bu gülməcə nə qədər doğrudur, Allah bilir. Amma bu rəvayətdən Mahirin xarakterinin saflığı, şuxluğu, yumoristliyi mahir bir rəssamın yağlı boya ilə çəkdiyi tablodan görünən kimi oxunur…
Və yaxud, deyilənə görə…
Başlıbel kənd məktəbinin müəllimləri haqqında yazılmış yumoristik şeirin, poetik şarjın da müəllifi Mahir imiş… Həmin şeirdə məktəbimizin o zamankı müəllimlərinin hamısının adı sevə-sevə, onların xarakterlərini aça-aça təsvir edilmişdi. Bu şeir yazılı olaraq və ya kiminsə dilində bütünlüklə əzbər varmı? Bilmirəm. Amma xatırlasaq çoxumuzun yadına bu şeirdən dodaqqaçıran misralar düşəcəkdir…
Hərdən xatırlamağa çalışıram… Mən Mahiri birinci dəfə harada və necə görmüşəm?
Xəyalımda bir mənzərə canlanır… Bir yaz günü, dumanlı çisginli və yağışlı bir gün… Buğa Güneyində və ya Armudun Boynunda quzu növbəsi… Uzun, nazik və yüngül, amma su keçirməz başlıqlı plaşın içərisinə sığınmış bir doğma insan, dəli-dolu cəngavər kimi bir oğlan, onun plaşının başlığını bağladıqda üzü belə görünmürdü, qollarını bağladıqda əlləri də içərisində gizlənirdi. Çox yaxşı bir plaş idi, deyəsən əsgərlikdən gətirmişdi…
Mənim də əynimdə bir plaş var idi, atamın qəhvəyi rəngdə, iç üzü parça, çöl tərəfi qəhvəyi rəngli, yəqin ki, polietilen materialdan olan çox yekə bir plaşı… Yağış yağanda o qədər ağırlaşırdı ki, çiyində daşımaq çox çətin olurdu, ona görə də çətinliklə bükmələyib qolumda daşıyardım. Mahir bunu hiss edəndən sonra yağış yağanda məni də öz plaşının altına sığınmağa məcbur edirdi. Həmin gün o, atamı güclə qaytarıb mənimlə birgə quzu növbəsinə getmişdi. Yazda “dilbilməz” quzu növbəsinə getmək asan deyildi, sürü böyük olanda adətən iki nəfər otarardı…
Plaşdan söz düşmüşkən, Mahirin bir göy gödəkcəsi də yadıma düşdü. O da demək olar ki, plaş idi, amma gödək plaş… Biz əmioğlanlarından beşinin ilk tələbəlik illəri o plaşın içərisində keçmişdi… Deyəsən axırıncı mən idim… Əmioğlu Yaqubun (Allah şəfa versin!) da belə bir “ictimai” plaşı vardı, ağ rəngdə. Bakının küləkli payızında o da çoxumuzun əynimizin bəzəyi olardı…
Mahir əsgərlikdə yaxşı hörmət qazanmış, gün-güzaran yaratmışımış, deyilənə görə, onu güclə geri qaytarmışımışlar. Sonra ali məktəbə daxil olmaq üçün iş stajı toplamaq naminə kolxozda qorovlçu işlədi bir az, o vaxtdan da maraqlı gülməcələri var…
Orta məktəbdən iki ildən çox ayrılmasına baxmayaraq qısa zamanda hazırlaşıb, o zaman üçün ən yaxşı ali məktəb sayılan Tibb İnstituna (AMİ-yə) daxil oldu. Ondan sonra yalnız qış və yay tətillərində kəndə gələndə görüşərdik…
Yadımdadır, qış tətilində kəndə gəlmişdi, bir axşam bizə gəlib dərslərimlə maraqlandı. Sual-cavab etdi, rus dilindən başqa digər dərslərimdən çox razı qaldı. Və yenə zarafatından qalmadı “Dərslər başlayanda biologiya müəllimlərimə deyəcəyəm ki, onlara müəllim tapmışam, gəlib səndən öyrənsinlər. Vallah AMİ-nin biologiya müəllimləri sənin qədər bilməzlər”. Sonra məndən “böyüyəndə nə olacağımı” soruşdu. Mən, uşaq həvəsi ilə, “Prokror”- dedim. O, təəcübləndi… – Yox sən bu biliklə gərək həkim olasan. Fikrini dəyiş, bizim instituta hazırlaş, amma rus dilini də yaxşı oxu, yoxsa böyük çətinliyin olacaq – dedi. Yəqin ki, o gündən “prokror” sevdasını başımdan çıxardım. Həkim olmağa çalışdım…
Beləliklə, O da, qardaşı Saleh müəllim də hər kəndə gələndə bizi sual-cavab edərdi. Onlarla görüşməyi səbirsizliklə gözləyirdik. Bizə gəlməsələr və yaxud belə görüşmək imkanı olmzsa, onlar gedənə yaxın mən onlara gedib məni sual-cavab etmələrini xahiş edərdim. Yadımdadır, bir dəfə Mahir şəhərə qayıdacağı gündən bir gün əvvəl axşam bütün kitablarımı, hətta musiqi kitabımı da götürüb onun yanına getmişdim ki, məni bir sual-cavab edib yoxlasın…
Zaman keçdi və mən özümü daha yaxından tanıdıqdan sonra gördüm ki, məndən həkim olmaz, ürəyim çox yumşaqdır, insanların ağrı-acısına dözməyə tabım yoxdur. Mühəndis olmağa qərar verdim… Bunu Mahir biləndə heç xoşuna gəlmədi, mənimlə razılaşmadı, Amma yəqin ki, o günə qədər…
O gün Mahir bir tanışımızın oğlun sünnət edirdi, məni də, guya kirvə tutmuşdular. Əslində kirvəlik bir şey yox idi, uşağı evdə “əməliyyat stolu”nun üzərinə uzatmışdılar və mənim də boynuma kirvəliyi qoyduqlarına görə uşağın ayağından tutmağa məcbur etmişdilər. Birdən-birə halımın qarışdığın hiss elədim, ayaq üstə güclə dururdum, əməliyyatın bir an öncə qurtarmasını istəyirdim. Sanki doktor “dəllək” də bunu duydu və “ə, sənə nə oldu” ? deyib, əlini saxladı, üzümə baxdı və qolumdan tutub məni güclə çarpayıya uzadıb, ayaqlarımı yuxarıya qaldırdı və masaj elədi…
Qəzavü-qədər elə gətirdi ki, dədə-baba yurdumuz işğal oldu, böyük oyunların xırda qurbanlarına çevrildik, yurdumuzu qoruya bilmədik… Biz heç Bakıya bələd olmadan ailəmiz də bu şəhərə sığındı… Çox ağır, çox çətin günlər idi, həyat və yaşamaq uğrunda mübarizə gedirdi. Qohum da, dost da, qardaş da sınağa çəkilirdi, kimin nəyi var idisə, paylaşmaq qeyrəti tələb olunurdu. Evini paylaşmaq, yatağını paylaşmaq, yeməyini, çörəyini, hətta suyunu, bu suyu içmək üçün tələb olunan fincanı da belə paylaşmaq ehtiyacı var idi… Belə ağır günlərdə Mahir də bizimlə çox şeyini paylaşdı, özü həkim-əsgər kimi Qarabağda xidmət edirdi, müharibənin içərisindəydi… O zaman nişanlı idi, hətta kənddə bütün toy tədarükü görülmüşdü, hər şey elə orada qaldı, buna baxmayaraq o bizimlə evini paylaşdı, sadəcə paylaşmadı evini bizə verdi. Rəhmətlik atam buna çox sıxılırdı, Mahir bunu yaxşı hiss edirdi, ona görə də hər evə gələndə, “Əmi, heç narahat olma, pis günün ömrü az olar, nə darıxırsan evdir də qalırsan, hələ mənə ev-zad lazım deyil, özü də sizi, buradan yaxşı bir ev tapmayınca, heç hara köçməyə qoymaram!”.
Otağın birində evin döşəməsi üçün vurulacaq taxta var idi, atam da bunu nəzərə alaraq, “Ay oğul, qoy barı axşamlar bu otaqların “polun” vurum, bu-gün sabah toyun olacaq”. Mahir buna da razı olmadı: – “Yox əşi, sən o boyda məscidin axundusan, Allahşükürlə oturub-durursan, daha ustalığı yadından çıxart”, deyib zarafatından qalmazdı.
Biz nə az, nə də çox, düz dörd ay onun evində qaldıq, sonra bir yataqxana tapıb oraya köçdük, Mahir razı olmasa da… Ondan dörd ay sonra atam bir balaca xəstələndi, bir həftə qızdırması düşmədi, biz elə bildik sadəcə soyuqdəymədir. Amma sən demə bu onun ömrünün ilk və sonuncu xəstəliyi imiş, Vətən həsrətindən infarkt! Bir gün mən universitetdə olduğum zaman Mahir gəlib bacım Xədicə ilə birgə atamı “Azərsutikinti” xəstəxanasına aparıblar, müayinə ediblər. Gedəndə kişi özü gedib, gələndə güclə gətiriblər. Amma Mahir bizə dedi ki, həkimlər deyir, ciddi bir şey yoxdur, keçib gedəcək. Həmin gün Mahir bizi heç tərk etmədi, o il yayda da, yenə də onun və Saleh müəllimin təşkilatçılığı ilə bir ay Pirşağada bir köhnə pioner düşərgəsində bir qalmışdıq, doyunca birgə dənizə getmişdik, sahildə günəşlənmişdik, xülasə bir-birimizə daha çox isinişmişdik. Biz elə bilirdik ki, buna görə Mahir bizdən getməyə tələsmir, amma sən demə onun başqa səbəbi var imiş… Həkimlər ona atamın güclü infarkt keçirdiyini, uzağı bir-neçə saatlıq ömrünün qaldığını demiş və hətta onun ayaq üstə gəzməsinə belə təəccüb etmişlər. Mahir də buna görə, günortadan gəlsələr də, bizdən getməmiş və hətta artıq uzağı axşam bu evdə vay-nöysə düşəcəyini bildiyi üçün heç olmazsa, bir iki saatlıq bizi şənləndirməyə çalışmışdı… Bu sahədə doğrudan da o, mahir idi və buna nail olmuşdu, bizi o qədər şənləndirmş və güldürmüşdü ki, bəlkə də bizim evdə, ailədə heç elə şənlik olmamışdı…
Həmin axşam atam isti yemək yedikdən sonra divanda uzanmışdı, üstünə də bir odeyal atmışdılar. Ağır-ağır nəfəs aldığı odeyalın tərpənməsindən hiss olunurdu, arada daha intensiv tövşüyürdü. Qızlar bir-neçə dəfə baxmaq istəsələr də, Mahir qoymurdu ki, “üstünü açmayın, qoy dincəlsin, tərləsin”… Bir azdan o doğrudan da dincəldi, sanki yatdı… Mahirin evimizdə qurduğu abı-hava isə hələ xeyli davam etdi… Və bir zaman… Nərgiz odeyalı qaldırıb, həyacanla “Vallah atam göyərib…”- dedi, onun nəşi artıq soyumuşdu… Bundan sonra evimizdəki şənlik artıq şivənə çevrildi və Mahir bizi sakitləşdirməyə çalışdı, elə özünü də…
Onun bu qədər böyük ürəyi vardı, o bu qədər mahir xarakterə sahib idi, o zamanın dəyərin bu qədər yaxşı bilirdi…
Atamı itirəndən sonra Mahirin daha çox dəstəyini, qayğısını hiss etdim. Çox əlləşdik, çox yerə getdik, çox adama ağız açdıq, içindən bir şey çıxmasa da…
Mahirin toyunu çox yaxşı xatırlayıram, qırmızı bəy kostyumu, əslində pencəyi vardı. Çox ağır bir məclisi oldu, olduqca, çox qonaq var idi, bəzilərini belə yerləşdirə bilmədik… Onun yas məclisi də belə ağır oldu… Əslində nə toy, nə də yas məclisinin tayı-bərabəri yox idi onun…
Toyunda mən restoranın içərisinə belə daxil ola bilmədim, əmisinin yerinə tamada məni səslədi, yenə də qapıdan içəriyə girə bilmədim. Saatlarımız pilləkənin başında keçdi, yalnız toyun axırına yaxın, qonaqlar seyrəldikdən sonra toy zalına daxil ola bildik. Yadımdadır, o zaman rəhmətlik əmioğlu Pərvizlə “AzİnMaş”da “atıcı” (qarovulçu) işləyirdik. İş növbəmiz olduğuna görə Pərviz heç toya gəlmədi, mən isə işə gecə saat on iki radələrində getdim. Pərviz mürgüləmişdi, pəncərənin şüşəsini döydüm, gəlib qapını açdı. Əvvəlcə niyə bu qədər gec gəldiyimi, sonra isə toydan yeməyə nə gətirdiyimi soruşdu. Mən də gülüb: – Heç özüm də heç nə yeməmişəm, səndə bir şeyin qalıbmı? – deyə soruşdum. Xoşbəxtlikdən bankanın dibində bir az kartof pürəsi qalmışdı…
Mahirin təbibliyi
O, ailəsi, qohumları, el-obası üçün Mahir idi, dostları və iş yoldaşları üçün Sabir həkim. Tibb sahəsində gənc yaşlarından öz sözünü demiş bir doktor idi, ixtisasca çox çətin bir sahəni seçmişdi – “travmotologiya”. Kəndimizin ilk travmotoloqu… Həmkəndlilərinin bəziləri, xüsusilə yaşlılıar bu tibbi terminin mənasın anlamayanda, mənasını soruşardılar. Zarafatla deyərdi ki, “mən ali-savadlı, profesional sınıqçıyam”… Ağsaqqalların, ağbirçəklərin çoxuna bu təəccüblü gələrdi: – “Ay oğul, İsa kişi də sınıqçıdır da, institut-filan da oxumayıb heç, daha buna görə niyə zəhmət çəkib 7 il oxuyurdun? Özünə düz-əməlli bir peşə seçəydin barı… Həmişə gülərdi və zarafatına müxtəlif cür yozmaları, zərbi məsəlləri ilə daha çox duz qatardı.
Əslində isə o, el içində sadə görünüən bu çətin peşənin elmini öyrənmişdi, özü də təkcə kitablardan və ya universitet laboratoriyalarındakı skletlərdən yox, həm də həyatdan, real insan həyatından. Qisməti elə gətirmişdi ki, rezidenturada oxuduğu illər birinci Qarabağ müharibəsinə təsadüf eləmişdi. Elmi işinin mövzusunu da elə müharibə həyatından seçmişdi. O, könüllü olaraq hərbi həkim kimi cəbhəyə getmişdi və aşağı ətrafların travmotoloji zədələrinin, yaralarının mütərəqqi üsullarla müalicəsini axtarırdı. O, dissertasiyasını çox uğurla və vaxtında başa vurmuşdu, əvvəlcə rusca yazmışdı, sonradan Azərbaycan dilində oxuduğu üçün Azərbaycan dilinə tərcümə etməyə məcbur etmişdilər.
Sabir həkimin iş yerinə nə zaman getsəydin, orada ən azı bir Başlıbelli və ya Kəlbəcərli görərdin. Onun ünvanı doğrudan da elinin, obasının ümid yeri idi. Hər kimin bir xəstəsi olsaydı, yadına Sabir doktor düşürdü, onun yanına qaçırdı. Sabir doktor da hamını elə Mahir kimi qarşılayar, öncə zarafatı, şirin dili ilə şəfa verərdi. Bəzən onun bu növ şəfası elə təsirli olurdu ki, daha müayinəyə və müalicəyə getməyə ehtiyac qalmırdı. Yox əgər doktor xəstəliyin ciddi olduğunu görsəydi, öz sahəsinə aid olardısa, qabağına düşüb bütün anaizlərinin götürülməsini təşkil edərdi. Əgər öz sahəsinə aid deyildisə, bir dəfə də olsun – sənin dərdin mənlik deyil – deməzdi, bir az düşünüb, inandığı, etibar etdiyi başqa bir həkimi tövsiyə edər və onun yanına göndərərdi, göndərməzdi, özü aparardı. O elə bir təbib idi ki, hər kəsin dərdini öz dərdi hesab edirdi və təmənnasız şəfa verməyə çalışırdı.
Qarayev adına uşaq xəstəxanasının, Kəlbəcər rayonundan olan çox hörmətli həkimi Ələmdar Cəfərov Mahirin ölümündən sonra mənə zəng etdi, qırxını soruşdu və məclis geciriləcəyi yer və zaman barəsində onu öncədən xəbərdar etməyimi xahiş etdi. Onun o zaman çox təəssüflə dediyi sözlər bu gen də yadımdadır:

Ə, o yaman oğlanıdı, ə! Çox böyük hörməti var idi, kəlbəcərlilərin dayaq yeri idi. Nə qədər adam göndərmişəm yanına, birini geri qaytarmayıb, biri ondan narazılıq etməyib. Eldən getdi o, heyif, çox yaxşı həkim idi!
Mahir əmioğlu Sabir həkim olaraq doğrudan da çox yaxşı həkim idi, o buna asan nail olmamışdı, gecə gündüz oxumuşdu, hazırlaşmışdı, özünü yetişdirmişdi. Kitab əlindən düşməzdi, kənddə dağlara, örüşə, heyvanın dalınca gedəndə də oxuyardı, Pirşağada qaldığımız zamanlar da hər zaman axşamlar oxuyardı…
Onun həyatda bir çox missiyası vardı – təbiblik, qayğıkeşlik və qulluq! Hansı iş üçün yanına getsəydin, əlindən heç nə gəlməzsə belə, nə isə etməyə çalışardı və ən azı yaxşı bir məsləhət verərdi sənə…
Mahirin mənəvi dünyası
Mahir çox duyğulu bir insan idi, poetik duyğusu və musiqi duyumu çox zəngin idi. Uşaqlıqdan toplaşıb bir balaca məclis quran kimi dərhal darağı əlinə alıb, necə isə bir kağıza bükərdi və elə gözəl bir nəfəs alətinə çevirərdi ki, deyərdin sanki balabandı. Olduqca çox şeir bilərdi, əzbərdən, çox intonasiya və qiraətlə oxuyardı. Özünün də gözəl təbii var idi, ilham pərisi onunla dil tapmışdı, könlünü alanda kəlmələrdən incilər düzə bilirdi. Yeri gəlmişkən, bu “ilham pərisi” onun sevimili sözlərindən biri idi… Amma heyif ki, yazdıqlarını sistemli şəkildə qələmə almadı, arxivləşdirmədi.
Bir zamanlar mən “Söz-sözə” adlı bir ədəbi birlik yaratmışdım, iki almanax da nəşr elətdirdik. Bu birliyə 36 nəfər yazar toplaşmışdı, o zaman Mahirə də neçə dəfə təklif etdimsə də, bizə qatılmadı və artıq “ilham pərisinin” onu tərk etdiyini bildirdi. Amma sonralar onun pərisi yenə könlünə qayıtdı və gözəl şeirləri üzə çıxdı. Bizim ədəbi birlik artıq fəaliyyət göstərmirdi, amma mən onunla hər görüşümüzdə söhbət poeziyaya gələn kimi, belə birliyi yenidən yaratmaq istəyimi ifadə edirdim. O da, həmişə deyirdi ki, haqlısan, bir toplaşaq, poeziya birliyi yaradaq və yaxud bir sayt düzəldək şeirlərimizi ataq oraya, itib-batmasın. Təəssüf ki, əcəl aman vermədi….
Mahirin poetik duyğuları çox saf idi, səmimi və o qədər də yanğılı idi. Məsələn,
Mən səni sevirəm, Vətən! Lap elə,
Yetim yuxuda anasın sevən kimi…
Mən səni sevirəm, Vətən! Lap elə,
Yetim yuxuda sevilən kimi…
Əli Kərimin “İki sevgi” şeirindəki duyğulara necə də yaxındır…
“Gözəl qız sən saf susan
İki qəlbin arzusan
Mənsə səni sevirəm
Susuzluğun od vurub, köz kimi yandırdığı
Dodaq su sevən kimi”…
Mahirin yuxarıdakı bir bəndində Vətən həsrəti ilə sevgisi necə də orijinal bənzətmələrlə verilmişdir: Vətən – Ana, Yetim – biz…
İstər istəməz Mahirin bu şeirindəki Vətən həsrətin və sevgisin Ramiz Rövşənin “heç sevmədiyim”
“Səni sevmək çətindi, Vətən, nə gündəsən?!
Təpədən dırnağacan günah içindəsən”..
misrası ilə başlayan “Vətən, nə gündəsən?” adlı şeiri ilə müqayisə etdim. Təsadüfən də internetdən Vəli Xarımşaylı adında tanımadığım bir yazarın hər bəndi “Mən sənin nəyini sevim, ey Vətən” sətri ilə başlayan bir şeiri də çıxdı. Hamısında Vətən sevgisi, amma hər birində başqa bir poetik baxış bucağından görüntü…
Mahirin Vətən sevgisi təsəvvüründəki vətən anlayışı kiçildikcə böyümüşdü, dünya boyda olmuşdu. O dünya ki, bizim üçün Başlıbel və Kəlbəcər ölçüsündəydi. Bizim doğulub, ərsəyə çataraq qanadlandığımız bu doğma kəndən, bölgədən başqa dünyamız yox idi, yaxud da dünyamız kainat boyda olsa da, Başlıbelsiz, Kəlbəcərsiz, Qarabağsız bizi qoynunda isidəcək və yaşadacaq qədər əzəmətli və zəngin deyildi. Elə buna görə də ömürünün son illərində Mahirin düşüncəsinin mərkəzində itirilmiş, tapdanmış, işğal olmuş Vətən var idi…
Dünya haqqında, daha doğrusu dünyadakı rejimlərin ədalətsizliyi, gedişatların natarazlığı, bögülərin namütənasibliyi haqqında çox şeirlər yazılmışdır. Mahirin də dünyadan gileyi düşündürücüdür:
Kimini şah etdin, kimini vəzir
Hərə ovlamağa bir şikar gəzir
Çox da ki at çəkir, top sünbül əzir
Mat qaldım səndəki gedişə, Dünya

Doğrudan da belə gedişləri ilə kimi mat qoymadı ki bu fani dünya! Amma həmin “Dünya” şeirindəki bir misra dünyanın Mahirin gözündən niyə belə tez düşməsini daha aydın göstərir:
Aldınsa əlimdən Kəlbəcərimi,
Dəymərsən gözümdə quruşa, Dünya!
İstər-istəməz özümün “Kəlbəcərim olmasa!” adlı şeirim yada düşdü…
Mahirin təbiət, dərələr, dağlar haqqında şeirlərində də düşündürücü, fəlsəfi yüklü misralar çoxdur, məsələn:
Qəribə məntiqi var təbiətin,
Duman da, çiskin də heçdən yaranmır.
Dərəyə salmasa, dağlar ülfətin
Başında nahaqdan duman qalanmır!

Çaydırmı qıvrılan dərə boyunca?
Yoxsa dərələrdi çayı qıvrıldan?
Dərələr həsrətdən yeyib doyunca,
Kəsilməz yanğısı doysa da sudan.

Dərələr dağların lap zirvəsindən,
Dağın dağ dərdini çəkib aparır.
Deyirəm bəlkə də elə o gündən,
Dağ çayı dərədə şivən qoparır.

Qayalar qoynundan asılan o daş,
Bəhanə axtarır dərəyə düşə,
Deyirəm nə ola, ay dərə qardaş,
Hər kəsin öz daşı, hərəyə düşə.

Dərələr dağların çəkir ağrısın,
Dərələr daşların çəkir ağırın.
Sənin də ey fələk gorun çatlasın,
Axı nə suçu var, dərə fağırın?!
Axı nə suçu var, dərə fağırın?!

Hər bir yaxşı şeiri güclü edən, onun poetik çəkisini artıran bir və ya bir neçə bəndi olur. Amma bu şeirdə hansı misranı seçəsən, adam bilmir, çünkü şeirin əvvəlindən axırına qədər poetik mənzərə, fəlsəfi fikir, təzadların çulğalaşması vardır.
Düşünürəm ki, Mahir təkcə bu şeiri ilə Azərbaycan poeziya tarixinə daxil edilməyə layiqdir!

Mahirin qayğıları…

Əlbəttə ö çətin sənət seçmişdi, səkkiz saatlıq bir iş rejimi yox idi. Gecələr belə mobil telefonun söndürə bilməzdi, bəlkə də rahat yatdığı bir gecə olmamışdı. Bir yandan iş qayğıları, bir yandan qohum-qardaş, el-oba yükü. Asan deyildi bu yükü çəkmək, hər kişinin işi deyildi. Amma o çəkirdi, hələ ki çəkirdi, çəkə bildiyi qədər çəkmək qeyrəti vardı. Amma bilirdi ki, bunun da bir sonu olacaq… O, nikbin adam idi, demək olar ki, Allahın çiyninə qoyduğu hər bir yükü çəkə bilirdi, sevə-sevə çəkirdi. Bir problemdən qurtarıb, digərinə düşürdü, ümid edirdi ki, heç olmaza bu “xırda” problemlər bir gün bitəcək… Amma yavaş, yavaş səbri daralırdı və bəlkə də, haçansa bir gün bu problemlərin, dərdlərin özünün onu bitirəcəyinə inanmışdı…

                                   Son görüş...

Doğrusu son beş-altı il olardı ki, artıq dərk etmişdim ki, əmioğlunun işi, problemi çoxdur, ailədən birinin nasazlığı olan kimi üzərinə qaçmırdım. Amma onunla bir həkim kimi görüşümüz, deyəsən ölümündən altı ay qabaq olmuşdu…
Qurban bayramında kəsdiyim heyvanı şaqqalayarkən balta sapından çıxıb göydə fırlandıqdan sonra əlimin üzərinə düşmüşdü. Sarıdıqdan sonra da qanın kəsmədiyin görüb Sabir həkimə zəng elədim… Qubadakı yaylağındaydı, son illər hər görüşündə mənə də təkid edirdi ki, gəl gedək orada bir-iki sot torpaq al, köməkləşib tikərik, heç olmazsa, yayda qonşuluq edərik… Nə isə…
Dedi ki, mən bazar ertəsi gələcəyəm (zəngləşdiyimiz gün cümə günü idi), qanı kəsibsə, onda gətir bir baxım. Sonra da əlavə etdi ki, – sən get xəstəxanaya, mən zəng edim, görüm, uşaqlardan kim varsa, ona göstər.

Yox əşi, tələsik deyil, sən gələndə, mən də gələrəm işdə baxarsan.
Aradan bir həftə keçdi deyəsən, doğrusu bir az səhlənkarlıq elədim. İki gündən bir sarğını açıb baxıram, görürəm ki yaranın ağzı kiçilmək əvəzinə daha da böyüyür… Bir yandan da bu gün, sabah dərslər açılır, mən işə necə gedəcəyəm?
Nə isə, axır ki bir gün yolumu Semaşko xəstəxanası tərəfdən saldım və Sabir həkimə də baş çəkdim. Yaranı açıb baxdı və dedi:

Ə yox, bu özünə qalsa iki-üç aya bitişən deyil, xeyli də şişib, işlənməlidir. Get sarğı otağına, gəlirəm…
Gəlib əlimə dörd tikiş qoydu…
Aradan bir 15 gün keçdikdən sonra da tikişi sökməyə getdim, şənbə günü idi… Tikəndə də əlinin əsməsi gözümdən yayınmamışdı, fərqinə vardırmamışdım… Sökəndə də bunu görüb, özümü saxlaya bilməmişdim:

Mahir əlin niyə əsir?
Güldü…

Ə, niyə əsməsin, ətin ətimdəndir, qanın qanımdan…
Amma tezliklə tikişi sökdü, yaranın yalnız izi qalmışdı…
Sağollaşıb ayrılmaq istəyəndə, – gözlə mən də çıxıram, səni 20 Yanvara qədər aparım, dedi.
Bu dəfə ilk dəfə idi ki, yol boyu söhbətimiz nə poeziyadan oldu, nə Vətən nisgilindən, nə də rejim eybəcərliklərindən. Bu qısa, uzaq başı 20 dəqiqəlik yol yoldaşlığımızda ancaq o danışdı, mən dinlədim. Problemlərindən danışdı, yaxınlarının, əzizlərinin qayğılarından danışdı və axırda artıq çox yorulduğunu da dilə gətirdi, – And olsun Allaha, məndən ağır xəstə yoxdur ey, ürəyim sözümə baxmır…

Nə danışıarsan, Mahir, bu nə sözdür? Hamımız dava-dərman, həkim üçün sənin yanına məsləhətə gəlirik. Sənə nə olub? Bu qədər həkimin içərisindəsən, niyə özünə baxmırsan, başısoyuqluq eləmə, bir həkim tap, düz-əməlli müalicə olun, deyə, kəkələdim.

Nə həkim ə, həkim var indi? Hamısı boş şeydir, harda qırıldı, orda qalacaq, kimi sözlər dedi…
Gördüm ki, əmioğlu əvvəlki Mahir deyil, bildiyim xarakterinin əksinə olaraq özünü qəzavü-qədərə təslim edib, duydum ki dostum artıq bu dünyadan əlin üzüb… Və bu tutqun mənzərə məni çox məyyus etdi, deməyə söz tapa bilmədim…
Yadıma bir-iki bənd düşdü bir şeirimdən:
Baş götürüb bu dünyadan gedəsən,
Ha uzağa, ha qəribə, ha yada…
Üz döndərib lap qohuma, qardaşa
Gəlməyəsən haraya da, haya da!

Bir gecədə ilim-ilim itəsən,
Nə salam ver, nə sağ ol de, itə sən…
Bacarırsan anındaca it, əhsən!
Qartal kimi yuva qurub qayada,
Salmayasan adamlığı heç yada…
Adamın bəzən bu sözləri içində öz-özünə deyəcək qədər küskünlüyü olur bu fani dünyadan… İçimdən keçən bu sözlər Mahirin o andakı əhvalına çox uyğun idi, yerinə düşmüşdü, amma psixoloji durumunu daha da dərinləşdirəcək, ruhi sarsıntısını artıracaq deyə, dilimə gətirib onunla paylaşmadım… Sözsüz, kəlamsız Mahir mənim nə deyə biləcəyimi onsuz da anlamışdı…
Mahirin bir şerində
Ömrü boyu oyaq yatdım,
Kipriyimlə od götürdüm, kül üfürdüm, ocaq çatdım
Bu da ömrün son mənzili, gəlib çatdım,
Salam məhşər ayağı, salam gör qazan
Salam ömrün əlli biri, yarı ölü, yarı diri
Yoxsa əgər Kəlbəcəri,
Salam qıl körpüsü, salam qır qazan..
misraları onun bu qısa ömrü necə yaşadığını və son mənzilə çatdığını duymasını çox gözəl əks etdirir. Bir də Kəlbəcərsizliyin bizə nə qədər baha başa gələcəyini xatırladır…
Son söz…
Mahir dindar deyildi, arada zarafatla – “xanım evdə gündə beş dəfə namaz qılır, mən də beş dəfə araq içirəm, görək hansımız cənnətə tez gedəcəik” – deyərdi. Amma Mahir Allah adam idi, hər zaman haqqın tərəfdarı idi, əlində-ovcunda olanı belə ehtiyacı olanlarla paylaşmaq qeyrəti var idi.
Həyatda kamil insan yoxdur, amma mahir adamlar var. Mahir əmioğlu da belə mahir adamlardan biri idi… Heç kəsin əvəzi olmasa da bu dünyada, heç də hamı əvəz edilməz deyil. Mahir doğrudan da əvəzedilməz adam idi, onun kimi, ondan da yaxşı həkim ola bilər, adam ola bilər, amma onun kimi xarakter tapılmaz daha…
Zalım fələk sevdiklərimizi əlimizdən ala-ala dəyərdən saldı dünyanı gözümüzdən, könlümüzdən. Yaşlaşdıqca, yarı o dünyayla yaşayırıq, yarı bu dünya ilə. Bizi bu dünyaya bağlayan yeni nəsillərimiz var, şükür allaha, ardı gəlir… Amma qəribədir onları nə qədər sevsək də, onların düşüncəsi, təfəkkürü ilə bizimkinin arasında bir həfif sərhəd var və bu sərəd getdikcə qalınlaşmaqdadır… Eynilə biz uşaq olanda böyüklərimizlə aramızda olan düşüncə fərqi kimi… Və zaman keçdikcə, biz bu sərhəddən daha çox cismi ilə deyil, ruhi ilə yaşadıqlarımızın mənzilinə tərəf tələsirik…
Atamla son görüşümü xatırladım…
Yataqxananın dar otağında qızdırmanın içərisində, divanda üzü üstə yatmışdı, bir əlini də beton-linelium döşəmənin üzərinə qoymuşdu. Ehtiyyatla onu yerdən qaldırıb altına döşəkcə qoydum, hənirtisi gəldi:

• Çox sağ ol! Dərsə getmirsən?
• Gedirəm…
• Get, oğul, dərsindən qalma…
  O gündən onunla görüşün həsrəti ilə yaşayıram… Bu həsrəti, bizim ölçümüzcə, vaxtsız itirdiklərimizin həsrəti gündən-günə daha da dərinləşdirir…
  Allah qalanlara ağ gün və can sağlığı versin!…

Hüseyn MİRZƏ, Bakı Mühəndislik Universitetinin Mühəndislik fakültəsinin dekanı, texnika elmləri üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Səhifəni hazırladı : Oqtay SALAHLI